پهلوی

در زمان سلطنت رضاشاه پهلوی و محمدرضا شاه پهلوی به‌تدریج وضع اجتماعی یهودیان در ایران بهبود یافت.^[۱۸]

بعد از انقلاب ۱۳۵۷ موجی از مهاجرت در میان یهودیان ایران آغاز شد و جمعیت ۸۰ تا ۱۰۰ هزار نفری آنان به مرور کاهش یافت و اکنون به کمتر از ۲۵۰۰۰ نفر رسیده‌است. بیشتر مهاجران یهودی ایرانی که بعد از انقلاب ایران را ترک کردند در کالیفرنیا و نیویورک در آمریکا ساکن شدند و گروهی نیز در اسرائیل و اروپا. شهردار بورلی هیلز در شمال لس آنجلس اکنون (۲۰۰۷) یک یهودی ایرانی تبار است که سالها پیش از انقلاب به آمریکا مهاجرت کرده بود. بخش مهمی از جمعیت این محلهٔ اعیان نشین را کلیمیان ایرانی تبار تشکیل می‌دهند.

بیش از نیمی از یهودیان باقی‌مانده در ایران در تهران ساکن اند و مابقی در شهرهایی چون شیراز و اصفهان و شمار اندکی در یزد و همدان و دیگر مناطق پراکنده‌اند. بیشتر کلیمیان به دلیل دشواریهای استخدامی به مشاغل آزاد رو می‌آورند. البته از نظر قانون منعی برای استخدام آنها در اکثر مشاغل وجود ندارد.

با تشکیل مجلس شورای ملی در دوران مشروطیت، از کرسی نمایندگی برخوردار شدند و کلیمیان تا به امروز در همه دوره‌ها دارای نماینده بوده‌اند.

جمهوری اسلامی

«پیغمبریه» در قزوین. محل دفن چهار پیغمبر یهودی است.

پس از پیروزی انقلاب در ایران در مجلس خبرگان قانون اساسی نیز نماینده کلیمیان ایران حضور فعال داشت. کلیمیان طبق قانون اساسی دارای یک نماینده در مجلس شورای اسلامی هستند.

جنبش‌های سیاسی، اجتماعی و شرعی جامعه کلیمی در سه چرخهٔ مرجع دینی کلیمیان، نماینده کلیمیان در مجلس شورای اسلامی و هیئت مدیره انجمن کلیمیان تهران متمرکز است. هرگونه اعلام موضع یا پیگیری مسائل حقوقی، سیاسی و اجتماعی جامعه کلیمی از طریق نهادهای مذکور صورت می‌گیرد.

هم اکنون این جامعه دارای کنیسههای متعدد، مدارس خاص، مجتمع‌های فرهنگی، سازمان‌های جوانان، دانشجویان و بانوان، سرای سالمندان، کتابخانه مرکزی، تالار اجتماعات و فروشگاه‌های مواد گوشتی طبق شرع یهود در مناطق و شهرهای یهودی نشین است. اطلاع‌رسانی و نشر آثار فرهنگ یهودی به صورت کتاب‌ها و نشریات متعدد با افت و خیز، همواره جریان داشته و پس از انقلاب علاوه بر بولتن‌های داخلی دوره‌ای، نشریه تموز (تا سال ۱۳۶۸) و ماهنامه (ارگان انجمن کلیمیان از سال ۱۳۷۸) عهده‌دار این امر بوده‌اند. کلیمیان تهران، فعالیت‌های ورزشی خود را در قالب باشگاه ورزشی گیبور انجام می‌دهند. این باشگاه متولی کلاس‌های ورزشی و مسابقات داخلی و نیز مسابقات بین اقلیت‌های مذهبی بوده و از همکاری مربیان کلیمی و غیر کلیمی بهره می‌برد. سازمان بانوان یهود نیز در زمینه ورزش بانوان با این باشگاه همکاری دارد. کانون خیرخواه از دیگر نهادهای نیکوکاری جامعه کلیمی است که مهم‌ترین فعالیت آن، اداره بیمارستان دکتر سپیر در جنوب شهر تهران است که به ارائه خدمات به همه شهروندان مشغول است. هزینه اداره این بیمارستان عمدتاً توسط نیکوکاران کلیمی تأمین می‌شود.

کلیمیان تهران، مدارس متعددی از گذشته احداث و بهره‌برداری کرده‌اند. مدارس آلیانس یا اتحاد از جملهٔ این مدارس هستند که ابتدا در دوره قاجار و با حمایت موسسه آلیانس در فرانسه تشکیل شدند و گسترش یافتند. این مدارس در دوران خود دارای کیفیت آموزشی بالایی بودند و زبان فرانسه نیز در آنها تدریس می‌شد. در سال‌های اخیر به علت کاهش جمعیت و نیز پراکندگی دانش‌آموزان کلیمی در سایر مدارس عام، تعدادی از این مدارس در اختیار آموزش و پرورش و دانش‌آموزان مسلمان قرار گرفته‌اند. در سال ۲۰۰۵ پنج مدرسه اختصاصی آموزش کلیمیان در تهران فعال بوده‌اند. این مدارس با مدیریت و قوانین آموزش و پرورش اداره می‌شوند اما تسهیلاتی متناسب با ضروریاتِ دین یهود و اعیاد مذهبی آنها در برنامه‌ها در نظر گرفته می‌شود و دانش آموزان کتاب دینی خاص خود را فرا می‌گیرند.

از لحاظ لغوی قوم یهود در زبان فارسی «جهود» هم گفته شده‌است. اما کلمات «کلیمی» یا «یهود» یا گاه «موسوی» در زبان عامیانه یا زبان نوشتاری فارسی از جمله در قوانین موضوعه کشوری همچنان مرسوم بوده و بکار می‌رود. در ادبیات فارسی نیز پیروان دین یهود به طور اعم «یهود» خوانده شده، ولی «کلیمی» نیز اطلاق شده‌اند.(فرهنگ فارسی معین لغتنامه دهخدا فرهنگ عمید )

یهودیان در کردستان و آذربایجان به زبان‌های صحبت می‌کنند (که البته رو به انقراض است). از این میان در کردستان و لشان ددان در آذربایجان بنا بر گزارش یونسکو به کل منقرض شده‌اند..^[۱۹] در مناطق مرکزی ایران یهودیان به زبان‌هایی ایرانی که در زیر شاخه زبان‌های ایران مرکزی جای دارند صحبت می‌کنند مانند گویش کلیمیان اصفهان،^[۲۰] ،[۲۱] راجی در همدان^[۲۲] و گویش کلیمیان کاشان.
در اینجا می‌توانید نمونه‌هایی از این زبان‌ها را ببینید.

پراکندگی و سازمان‌ها در ایران

از دوره‌های کهن تاکنون یهودیها در هر جایی که بوده‌اند برای اداره امور فرهنگی، آموزش اصول دینی سازمان‌هایی را ایجاد کرده‌اند. البته هیچ یک از این نهادها و قوانین در تعارض با قوانین دولت‌های ایران نبوده‌است. مهمترین نهاد امروزی ایرانیان یهودی انجمن کلیمیان تهران است و تمامی انجمن‌های دیگر زیر نظر این انجمن اداره می‌شود. که طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران و زیر پوشش سازمان اوقاف و امور خیریه است ولی مستقلاً توسط هیئت مدیره‌اش اداره می‌شود.^[۲۳]

• یهودیان بوکان

در سال ۱۳۲۹ شمسی در حدود یکصد خانوار کلیمی در شهر بوکان وروستاهای تابعه سکونت داشتند، کلیمیان در میان خود به زبان عبری صحبت می‌کردند و به زبانهای کردی، فارسی و ترکی نیز آشنایی کامل داشتند. روزهای شنبه را تعطیل کرده و برای انجام مراسم مذهبی به کنیسه می‌رفتند. با تشکیل کشور اسرائیل درسال ۱۳۲۹ شمسی، همهٔ کلیمیان ساختمانها واموال واثاثیه خود را فروخته و به اسرائیل مهاجرت کردند.^[۲۴]

جمعیت کلیمیان امروزه حدود سی هزار نفر برآورد می‌شود که به طور عمده در شهرهای شیراز،اصفهان، همدان، کرمانشاه،یزد،کرمان،رفسنجان،سیرجان،بروجرد و به طور پراکنده در دیگر شهرها زندگی می‌کنند.^[۲۵]

ایرانیان یهودی در خارج از ایران

در اسرائیل

در آمریکا

جوامع بزرگی از یهودیان ایرانی در نیویورک و لس انجلس زندگی می‌کنند.

از قرن نوزدهم میلادی بخشی از یهودیان مشهد، که تحت فشار بودند با پیمودن مسافت طولانی تا بمبئی با کشتی به نیویورک (که پس از اسرائیل، بزرگ‌ترین جامعه یهودی‌نشین جهان است) می‌رفتند. بسیاری از یهودیان هم در دهه‌های شصت و هفتاد میلادی برای تحصیل و تجارت به نیویورک رفتند. یهودیان زاده ایران بخش بسیار کوچکی از جامعه یهودی نیویورک را تشکیل می‌دهند. شمار یهودیان ایرانی مقیم نیویورک از دهه هفتاد فزونی گرفت. یهودیان ایرانی‌تبار مقیم نیویورک، با بنیادهای مختلف نظیر [۲۶]